Het Medusa-masker.- Grotesken. 115
Het Medusa-masker. (Plaat 65.)
Een
bijzonderheid
onder
de
maskers
is
het
hoofd
van
Medusa.
Medusa,
volgens
de
mythologie
een
van
de
drie
Gorgonen,
van
wie
Perseus
het
hoofd
afhakt
om
het
aan
Athene
aan
te
bieden
als
schildversiering,
siert
in
de
antieke
kunst
borstharnassen
en
schilden;
op
en
boven
deuren
en
poorten,
op
de
bodem
van
borden
en
schalen
wordt
het
Medusa-masker
eveneens
aangebracht.
De
uitdrukking
is
die
van
een
rigor
mortis;
de
aanblik
doet
verstenen;
de
haren
zijn
met
slangen
doorstrengeld
die
zich
in
knopen
onder
de
kin
slingeren;
aan
beide
kanten
van
het
haar
zitten
doorgaans
kleine
vleugels.
Op
oudere,
archaïsche
voorstellingen
is
het
Gorgonhoofd
lelijk,
angstaanjagend
en
afstotend;
de
latere
Griekse
periode
(onder
Praxiteles)
beeldt
het
uit
in
strakke,
immense
schoonheid.
(De
zogeheten
Rondaninische
Medusa
in
de
Glyptothek
te
München.)
In
de
moderne-
en
Renaissance-stijl
heeft
het
Medusahoofd
alleen
een
decoratief
doel en komt het relatief weinig voor.
Plaat 65.
1.
Zogeheten Farnese schaal. Onyx patera in het museum in Napels.
Romeins.
2.
Middenstuk van een antieke patera. Romeins.
3.
Medusakop in medaillonvorm. Waarschijnlijk modern Frans.
4.
Van een timpaan van de Tuilerieën in Parijs. (Baldus.)
Grotesken. (Plaat 66.)
Grotesken
(gedrochten),
correct
geschreven:
grottesken
(van
grot)
zijn
fantastische,
dikwijls
lelijke
figuren,
gecreëerd
door
het
verenigen
van
menselijke,
dierlijke
en
plantaardige
organismen
in
willekeurige
en
ongegeneerde
combinaties.
Gehurkte,
gevleugelde
vrouwenfiguren
zonder
armen,
menselijke
bovenlichamen
met
vissenstaartvoeten,
oneindig
lange,
gekronkelde
halzen
en
in
gebladerte
verlopende
extremiteiten
zijn
typerend
voor
dit
soort
ornamentatiekunst.
De
oorsprong
van
de
grotesken
moeten
we
in
de
decoratieve
schilderkunst
van
de
Romeinen
zoeken;
Pompeï
levert
uitgebreid
materiaal.
Diverse
schilders
uit
de
Italiaanse
Renaissance,
onder
wie
Rafael,
hebben
het
antieke
groteskenschilderen
overgenomen
en
toegepast
(Rafael's
loggia's),
nadat
in
hun
tijd
de
groteske
schilderingen in de thermale baden van Titus in Rome (boven de villa van
Mecenas
en
het
gouden
huis
van
Nero)
blootgelegd
waren.
(Van
deze
gewelven of grotten stamt de betekenis van grotesken.)
